درمان و رفع سریع و قطعی یبوست شدید و مزمن
یبوست به عنوان اجابت مزاج کمتر از سه بار در هفته تعریف می‌شود. دفع مدفوع در این عارضه معمولاً خشک، در اندازه‌های کوچک و با دشواری انجام می‌شود. برخی از افرادی که به یبوست مبتلا هستند، عمل دفع مدفوع را بسیار دردناک می‌دانند و اغلب وارد آمدن فشار زیاد، نفخ و حساسیت روده را در حین آن تجربه کرده‌اند. تقریباً هر کسی مشکل یبوست را در دوره‌هایی از زندگی خود تجربه کرده است و اکثر موارد این عارضه موقتی است و جدی نخواهد بود. مطالعات نشان داده‌اند که رژیم غذایی ضعیف معمولاً علت اصلی بروز این عارضه محسوب می‌شود. فهم دلایل این مشکل، پیشگیری و درمان آن می‌تواند به بسیاری از افراد در خلاص شدن از این عارضه کمک کند.
حتی در صورتیکه یبوست شما قابل کنترل باشد، شما باید به جای فقط درمان نشانه‌های این عارضه، دلایل اصلی بروز آن را پیدا کنید. مشکل یبوست قابل حل خواهد بود لیکن هر چه این عارضه بیشتر استمرار پیدا کند، باعث گشادتر شدن روده‌ی بزرگ و در نهایت دشوارتر شدن فرایند درمان خواهد شد.
هدف ایشان کمک به شما در دستیابی به روال عادی زندگی خود و بازگرداندن عملکرد طبیعی دستگاه گوارش شما خواهد بود. شما هرگز نباید با چنین ناراحتی‌هایی زندگی کنید.
چه چیز باعث یبوست می‌شود؟
برخی از علل شایع بروز عارضه‌ی یبوست عبارتند از:
- عدم وجود فیبر کافی در رژیم غذایی
- عدم فعالیت بدنی (به خصوص در افراد مسن)
- مصرف برخی از داروها
- مصرف شیر
- سندرم روده‌ی تحریک پذیر (IBS)
- تغییر در روال عادی زندگی مانند بارداری، کهولت سن و مسافرت
- استفاده‌ی نامناسب از داروهای مسهل
- نادیده گرفتن نیاز به اجابت مزاج
- کم شدن آب بدن
- بیماری یا شرایط خاص، مانند سکته‌ی مغزی (شایع‌ترین)
- مشکلات کولون و رکتوم
- مشکلات عملکرد روده (یبوست مزمن ایدیوپاتیک)
مصرف برخی داروها
مصرف برخی از داروها می‌تواند باعث بروز یبوست شود، این داروها عبارتند از:
- داروهای ضد درد (به خصوص مواد مخدر)
- آنتی اسیدهای حاوی آلومینیوم و کلسیم
- داروهای فشار خون (مسدود کننده‌های کانال کلسیم)
- داروهای ضد پارکینسون
- ضد اسپاسم
- داروهای ضد افسردگی
- مکمل‌های آهن
- داروهای ادرارآور
- داروهای ضد تشنج
بیماری‌های خاص
بیماری‌هایی که باعث بروز یبوست می‌شوند شامل اختلالات عصبی، اختلالات متابولیک و غدد درون ریز و مشکلات سیستماتیک که سیستم‌های بدن را تحت تأثیر خود قرار می‌دهند. برخی وضعیت‌های پزشکی که در زیرشاخه‌ی این بیماری‌ها قرار گرفته و می‌توانند منجر به یبوست شوند عبارتند از:
- اختلالا عصبی
- مولتیپل اسکلروزیس
- بیماری پارکینسون
- انسداد کاذب روده‌ی مزمن ایدیوپاتیک
- سکته
- صدمات طناب نخاعی
- اختلالات متابولیک و غدد درون ریز
- دیابت
- افزایش اوره
- هیپرکلسمی
- کنترل قند خون ضعیف
- کم کاری تیروئید
- اختلالات سیستماتیک بدن
- آمیلوئیدوز
- لوپوس
- اسکلرودرمی
مشکلات روده‌ی بزرگ و راست روده
مشکلاتی از قیبل انسداد روده، بافت اسکار (که گاهی چسبندگی روده نیز نامیده می‌شود)، دیورتیکولوز، تومور‌ها، تنگی روده‌ی بزرگ، بیماری هیرشپرونگ و یا سرطان روده می‌توانند منجر به منقبض شدن، تحت فشار قرار گرفتن و تنگ شدن روده‌ها و راست روده شده و باعث بروز یبوست شوند.
مشکلات عملکردی روده
مشکل یبوست به دو نوع یبوست ایدیوپاتیک و پبوست عملکردی تقسیم‌بندی می‌شود. سندرم روده‌ی تحریک‌پذیر (IBS) با علائم غالب یبوست در شاخه‌ای مجزا قرار می‌گیرد.
نوع ایدیوپاتیک این عارضه، با منشأئی ناشناخته، به درمان‌های استاندارد یبوست پاسخ نمی‌دهد. نوع عملکردی یبوست نشان‌دهنده‌ی این است که روده سالم است ولی به درستی کار نمی‌کند. این نوع یبوست اغلب در نتیجه‌ی رژیم غذایی نامناسب و سبک زندگی غلط ایجاد می‌شود.
علائم و نشانه‌های یبوست
تعریف بالینی یبوست عبارت است از وجود علائم زیر برای حداقل ۱۲ هفته در ۱۲ ماه گذشته (نه لزوماً به صورت متوالی):
- فشار آوردن در هنگام اجابت مزاج
- مدفوع سخت و منقطع
- احساس دفع ناکامل
- احساس انسداد مقعد
- اجابت مزاج کمتر از سه بار در هفته
آزمون‌های تشخیصی
بسته به مدت و شدت مشکل یبوست، سن بیمار، وجود خون در مدفوع، تغییراتی جدید در عادات دفع مدفوع، و یا کاهش وزن بیمار، پزشک آزمون‌هایی را به عمل خواهد آورد. برخی از این آزمون‌ها عبارتند از:
سابقه‌ی پزشکی بیمار
ممکن است پزشک از بیمار بخواهد که در مورد ویژگی‌های یبوست خود، از جمله طول مدت علائم، دفعات دفع مدفوع، میزان غلظت مدفوع، وجود خون در مدفوع و عادات توالت رفتن، توضیح دهد.
معاینات فیزیکی
معاینه‌ی فیزیکی شامل انجام معاینه از مقعد با استفاده از دستکش و روغنکاری انگشتان می‌شود، که برای ارزیابی میزان قوام ماهیچه‌هایی که مقعد را بسته نگه می‌دارند (که اسفنکتر مقعد نیز نامیده می‌شود) و تشخیص میزان حساسیت، انسداد و وجود خون صورت می‌گیرند. در برخی موارد ممکن است انجام آزمایش خون و تیروئید برای تشخیص بیماری‌های تیروئید و سرم کلسیم و یا رد کردن احتمال وجود التهاب و دیگر اختلالات متابولیک یا سیستمیک، صورت بگیرد.
مطالعه‌ی ترانزیت روده‌ی بزرگ
این تست نشان می‌دهد که چگونه مواد غذایی در امتداد روده‌ی بزرگ حرکت می‌کنند. در طی این آزمون بیمار کپسول‌های حاوی نشانگرهای کوچکی که در اشعه‌ی ایکس قابل مشاهده هستند را فرو می‌دهد. حرکت این نشانگر در طول روده‌ی بزرگ از طریق تصاویر اشعه‌ی ایکسی که چندین مرتبه در طی سه تا هفت روز پس از بلعیدن کپسول گرفته می‌شود، مشاهده می‌شود.
تست‌های عملکرد مقعد
این تست‌ها برای تشخیص یبوست ناشی از عملکرد غیر طبیعی مقعد یا راست روده انجام می‌شود.
دفکوگرافی
نوعی تصویربرداری اشعه‌ی ایکس از منطقه‌ی مقعد است که تمامیت عمل دفع مدفوع را مورد ارزیابی قرار می‌دهد و برای تشخیص ناهنجاری‌های مقعدی و ارزیابی انقباضات و سستی عضلانی ناحیه‌ی مقعد مورد استفاده قرار می‌گیرد. در طول این آزمایش، پزشک مقعد را با خمیری نرم که غلظتی برابر مدفوع دارد، پر می‌کند.
رادیولوژی Barium enema X-ray
این آزمون شامل مشاهده‌ی راست روده، روده‌ی بزرگ و قسمت پایین‌تر روده‌ی کوچک برای تعیین محل هرگونه مشکل می‌شود.
اندوسکوپی یا کولونوسکوپی پولیپ
آزمونی که به بررسی راست روده و بخش پایین‌تر آن یا سیگموئید و روده‌ی بزرگ می‌پردازد، اندوسکوپی نامیده می‌شود. کولونوسکوپی شامل بررسی راست روده و تمام روده‌ی بزرگ می‌شود.
درمان یبوست
رژیم غذایی
یک رژیم غذایی با فیبر کافی (۲۰ تا ۳۰ گرم در هر روز) به مدفوع فرمی نرم و حجیم خواهد داد. یک متخصص گوارش می‌تواند در تنظیم یک رژیم غذایی مناسب به شما کمک کند. غذاهایی با فیبر بالا شامل حبوبات، غلات، دانه‌ها، سبوس، میوه‌های تازه و سبزیجات مانند مارچوبه، کلم بروکلی، کلم و هویج می‌توانند مفید باشند. برای افراد مستعد ابتلا به یبوست، کاهش مصرف خوراکی‌های کم فیبر یا بدون فیبر مانند بستنی، پنیر، گوشت و غذاهای فرآوری شده نیز بسیار اهمیت دارد.
تغییر در سبک زندگی
تغییراتی چون مصرف آب کافی و سایر مایعات از قبیل آب میوه و آب سبزیجات و سوپ سبک برای جلوگیری از کم آب شدن بدن، انجام تمرینات روزمره و اختصاص زمان کافی برای اجابت مزاج، در پیشگیری و درمان یبوست بسیار مفید خواهند بود. علاوه بر این‌ها، نیاز به دفع مدفوع نیز نباید نادیده گرفته شود.
مصرف داروهای ملین
پزشک ممکن است برای آن دسته از افرادی که ایجاد تغییر در رژیم غذایی و سبک زندگی برای آن‌ها کارساز نبوده و هنوز هم از مشکل یبوست رنج می‌برند، داروهای مسهل یا ملین را برای مدت محدودی تجویز نماید. این داروها برای تحریک یک روده‌ی تنبل مزمن بسیار مفید خواهند بود.
متخصص گوارش تعیین خواهد کرد که چه زمانی بیمار به داروهای ملین نیاز خواهد داشت و کدام نوع بهتر است مورد استفاده قرار گیرد. نوع خوراکی این داروها، بصورت مایع، قرص، آدامس، پودر و فرم کپسولی در دسترس هستند.
سایر روش‌های درمانی
گاهی برای درمان مشکل یبوست، مستقیماً به سراغ دلیل خاص آن می‌روند. به عنوان مثال، ممکن است پزشک توقف مصرف برخی داروها و یا انجام عمل جراحی را برای اصلاح مشکلات مقعدی مانند پرولایس رکتوم (عارضه‌ای که به علت آن بخش پایینی روده از داخل مقعد خارج می‌شود) توصیه کند.
افراد مبتلا به یبوست مزمن ناشی از اختلال عملکرد مقعد می‌توانند از بیوفیدبک‌ها برای تحریک ماهیچه‌های کنترل کننده‌ی حرکات روده استفاده کنند. جراحی برداشتن بخشی از روده‌ی بزرگ نیز می‌تواند راهکاری برای درمان افراد مبتلا به علائم شدید ناشی از تنبلی روده‌ی بزرگ باشد. با این حال فواید این جراحی در مقایسه با عوارض احتمالی آن که شامل درد شکم و اسهال می‌شوند، باید مورد ارزیابی قرار گیرند.
آیا مشکل یبوست می‌تواند جدی باشد؟
گاهی یبوست می‌تواند منجر به بروز عوارضی شود. این عوارض شامل هموروئید، ناشی از وارد آوردن فشار در موقع اجابت مزاج، و یا شقاق مقعد، پارگی پوست اطراف مقعد به دلیل کشیدگی عضلات اسفنکتر در موقع دفع مدفوع، می‌شود. این عوارض ممکن است باعث خونریزی مقعد شوند که بصورت رگه‌هایی از خون برروی مدفوع ظاهر می‌شوند.